ضربان قلب

ضربان طبیعى قلب از امواج الکتریکى که در سلول‌هاى ضربان‌ساز موجود در گره‌هاى کوچک سینوسى دهلیزى دهلیز راست قلب آغاز مى‌شود، منشاء مى‌گیرد. از آنجا امواج به سرتاسر دهلیز راست و سپس دهلیز چپ منتشر مى‌شود و در نهایت به بطن راست و چپ منتقل مى‌گردد و موجب هماهنگى انقباض عضلاتى که خون را به تمام بدن تلمبه مى‌کند، مى‌شود. تعداد طبیعى ضربان قلب بین ۶۰ و ۱۰۰ ضربان در دقیقه و متوسط آن ۷۲ تا ۷۸ ضربان است. در قهرمانان ورزشى و افراد خیلى ورزیده ضربان قلب در حال استراحت ممکن است ۴۰ یا ۴۵ باشد و میزان طبیعى ضربان قلب در شیرخواران ممکن است به ۱۵۰ برسد. در اکثر افراد ضربان قلب هنگام دم کمى افزایش و هنگام بازدم اندکى کاهش مى‌یابد. این پدیده آریتمی٭ سینوسى خوانده مى‌شود و طبیعى است.
٭ نامنظمى و به هم خوردن آهنگ طبیعى ضربان قلب را آریتمى گویند .
کندى ضربان قلب
ضربان قلب کمتر از ۶۰ در دقیقه برادیکاردى خوانده مى‌شود. 'برادی' از ریشهٔ یونانى و به معنى 'کُند' است. کندى ضربان قلب همراه با کم‌کارى تیروئید، یرقان، برخى اختلالات گوارشی، بیمارى قلبی، و مصرف داروهاى خاص به‌ویژه مصرف بیش از حد دیجیتال دیده مى‌شود. همان‌طور که قبلاً ذکر شد کندى ضربان قلب در حال استراحت در قهرمانان ورزشى شایع است.
ضربان قلب بین ۴۰ و ۶۰ در دقیقه معمولاً علائمى ایجاد نمى‌کند. کندى ضربان قلب که با ورزش یا هیجان افزایش نیابد معمولاً نشانهٔ اختلال هدایت داخل قلبى (بلوک قلبی) است و باید در مورد آن با پزشک مشورت کنید. شروع ناگهانى افت ضربان قلب به زیر ۴۰ ضربان در دقیقه به‌ویژه اگر همراه با درد قفسه سینه، خستگی، یا تنگى نفس باشد، نشانگر یک حملهٔ قلبى جدید است و یک فوریت پزشکى مى‌باشد.
تندى ضربان قلب
ضربان قلب بیش از ۱۰۰ در دقیقه تاکى‌کاردى خوانده مى‌شود. 'تاکی' از ریشهٔ یونانى و به معنى 'تُند' است. علل بسیارى شامل پرکارى تیروئید، نارسائى قلب، کم‌خونی، خونریزی، عفونت‌ها، و مخدرها (مثل نیکوتین، کافئین، الکل، مارى‌جوآنا) وجود دارند. اگر متوجه ضربان تند و مداوم قلب خود شدید و یا در گردن و قفسهٔ سینهٔ خود احساس ضربان کردید به پزشک مراجعه کنید.
گاهى ممکن است دچار شروع ناگهانى ضربان تند قلب که به آن تاکى‌کاردى حمله‌اى دهلیزى مى‌گویند، شوید. این عارضه معمولاً در جوانى آغاز مى‌شود و در طول زندگى تکرار مى‌شود. اغلب هیچ‌گونه اختلال قابل تشخیص قلبى وجود ندارد و با وجود اینکه ممکن است هنگام حمله احساس ضعف و بى‌حالى کنید، این عارضه اساساً خوش‌خیم است. این حملات ممکن است در اثر اختلالات هیجانی، خستگی، سوءهاضمه، مصرف الکل یا دارو بروز کند. ضربان قلب ممکن است از ۱۴۰ تا ۲۵۰ ضربان در دقیقه تغییر کند. داروهاى متعدد قلبى براى جلوگیرى از این حملات در دسترس است. وقتى این حمله شروع شد دراز بکشید و آرام باشید. ایستادن تنها باعث افزایش شدت حمله مى‌شود. هنگامى‌که با این حملات آشنائى پیدا کردید، روش‌هاى خاصى ممکن است براى توقف آنها به‌کار گرفته شود. با وجود این استفاده از این روش‌ها هنگامى‌که تشخیص کاملاً مسجل شد باید توسط پزشک نشان داده شوند.
سایر علل تاکى‌کاردى لرزش (فلوتر، ضربان یا لرزش سریع را فلوتر گویند - م.) دهلیزی، فیبریلاسیون دهلیزی، تاکى‌کاردى‌ بطنى و نشانگان ولف-پارکینسون وایت (این نشانگان نوعى تحریک زودرس بطنى است -م.) مى‌باشد. کلیهٔ این موارد مهم هستند و براى تشخیص آنها نوار قلبى و سایر آزمایش‌ها ضرورى است.
ضربان نامنظم قلب
ضربان نامنظم قلب یا آریتمى علل متعددى دارد. اکثر موارد ضربان نامنظم قلب (اگر نه همهٔ آنها) که بیش از چند دقیقه طول مى‌کشند باید توسط پزشک مورد بررسى قرار گیرند.
یکى از علل ضربان نامنظم قلب که اکثر افراد گاه‌به‌گاه دچار آن مى‌شوند و کاملاً بى‌خطر است ضربان زودرس دهلیزى است. این ضربان‌ها معمولاً با احساس لرزش در گردن و قفسهٔ سینه مشخص مى‌شوند و در اثر ضربان‌هاى قلبى دوره‌اى که داراى قدرت بیشترى هستند پدید مى‌آیند. علت ضربان زودرس دهلیزى یک تحریک الکتریکى دوره‌اى است که به‌جاى گره سینوسى دهلیزى از عضلات دهلیز آغاز مى‌شود. ضربان زودرس دهلیزى معمولاً بى‌خطر است و اکثر افراد به آن توجهى نمى‌کنند مگر آنکه تکرار آن نگران‌کننده شود. این ضربان‌ها معمولاً توسط مخدرهاى محرک قلب مثل نیکوتین، کافئین، مارى‌جوآنا، و الکل ایجاد مى‌شوند. خوددارى از مصرف آنها معمولاً از بروز این عارضه جلوگیرى مى‌کند مگر آنکه زمینهٔ بیمارى قلبى وجود داشته باشد. اگر تعداد این ضربان‌ها زیاد شود و یا باعث نگرانى شما گردد، باید به پزشک مراجعه کنید. داروهاى متعددى براى کاهش یا توقف این ضربان‌ها وجود دارند. در موارد استثنائى یک دستگاه الکترونیکى ضربان‌ساز که باعث ایجاد ضربان قلب مى‌شود، ممکن است زیر پوست تعبیه شود تا ضربان طبیعى قلب را حفظ کند.