مشکلات و عوارض کاهش وزن در گفتگو با دکتر امیرساسان
کاهش وزن یک مساله خطرناک و آسیب‌زا است
دکتر رامین امیر ساسان سال ها است که به عنوان مربی تغدیه تیم های ملی به کشتی کشورمان خدمت می‌کند. او استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشکده تربیت‌بدنی دانشگاه تبریز می‌باشد. تحقیقات علمی و مقالات او در معتبرترین نشریات علمی- ورزشی دنیا به چاپ رسیده است. او در طول حضور خود را تیم ملی خدمات زیادی را به ملی پوشان ارائه داده است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات هر کشتی گیر مساله وزن کم کردن است. با دکتر امیرساسان در خصوص وزن کم کردن و مشکلات و عوارض آن به گفتگو نشستیم. شاید پاسخ پرسش‌های خود را در خصوص وزن کم کردن در این گفتگو پیدا کنید.
این باور میان بسیاری از مردم وجود دارد که بین وزن کم کردن مداوم کشتی گیران و کوتاهی قد آنها رابطه وجود دارد، آیا شما به عنوان یک متخصص به این موضوع اعتقاد دارید؟
علوم مرتبط فیزیولوژیکی و پزشکی کوتاهی و بلندی قد را 99 درصد با بحث وراثت مرتبط می دانند و بیان می کنند که وراثت یا همان ژنتیک تعیین‌کننده هیکل، بلندی قامت، قدرت، رنگ مو، موفقیت، سرعتی بودن، قدرتی بودن و عملکردهای خاص است؛ اما آن بخش از این باور عامیانه میتواند در شرایطی درست باشد؛ مثلا فردی با عملکردی خاص باید در یک زمان دارای قد 185 و وزن 88 کیلو باشد اما اگر در زمان رشد، انرژی، پروتئین، مواد معدنی، ویتامین، استراحت و آب کافی به بدن نرسد آنچه که در ژنتیک ما نهفته و بالقوه است باالفعل نخواهد شد؛ یعنی وقتی‌که موادی برای رشد و افزایش قد بدن نیاز باشد و فرد جلوی ورود آن مواد را به بدن بگیرد این محدودیت دریافت انرژی و نرسیدن مواد موردنیاز به بدن باعث می‌شود که فرد به رشد واقعی خود نرسد.
یک باور عامیانه دیگر نیز وجود دارد که والیبال قد را بلند می‌کند و کشتی قد را کوتاه می‌کند شاید این باور به این دلیل باشد که قدبلندها به والیبال روی می آورند. به هر صورت هر ورزشکاری باید بداند در زمان رشد نباید به مفاصل فشار وارد شود و صفحات رشد که در دو انتهای مفاصل قرار دارند تحت‌فشار زیاد قرار گیرند. برای یک ورزشکار انرژی موردنیاز برای رشد و انرژی موردنیاز برای ورزش باید به صورت جداگانه تامین شوند نه اینکه یک نوجوان ورزشکارمقدار انرژی در دسترس را هم برای رشد و هم برای ورزش مورد استفاده قرار دهد در غیر این صورت نوجوان در حال رشد با کاهش وزن و قد مواجه خواهد شد.
دو نوجوان را باهم مقایسه کنید که یکی ورزشکار باشد و دیگری فعالیت بدنی خاصی را انجام ندهد اگر این دو انرژی برابری را دریافت نمایند به طور قطع می‌توان گفت که رشد نوجوان ورزشکار دچار اختلال خواهد شد و علاوه بر اینکه قد و وزن نوجوان ورزشکار به‌اندازه بالقوه خود رشد نخواهد کرد، رشد فکری او نیز با مشکل مواجه می‌شود و بهرهی هوشی او نیز پایین میآید. در این مواقع ما واژهای به نام کودکان پیر یا خردسالان کهن‌سال را استفاده میکنیم یعنی نوجوان تا حدی در شرایط کاهش وزن اجباری قرارگرفته است که چهره ی او چروکیده و پیر شده و این پدیده یک مساله آسیب زا است.
خود شما در فضای کشتی با کودکان پیر مواجه شده اید؟
بله در میان کشتی گیران موارد متعددی وجود دارد. چهره ی نوجوان به وضوح نشان دهنده سختی هایی است که کشیده و نشان میدهد که به علت محدودیت انرژی نتوانسته است استعدادهای بالقوه خودش را به صورت بالفعل درآورد که این آسیب اصلاً قابل جبران نیست.
چه توصیه و پیشنهادی در رابطه باکم کردن وزن برای نوجوانان و جوانان کشتیگیر دارید؟
ای کاش جلسات تصمیم‌گیری اتحادیه جهانی کشتی، فدراسیونهای ملی و هیئت های کشتی در خصوص بحث کنترل وزن کشتی گیران در حال رشد با حضور افراد متخصص فیزیولوژیک انجام بگیرد؛ زیرا تصویب این قانون که وزن کشی روز قبل از مسابقات انجام گیرد یا 2 ساعت قبل از برگزاری مسابقه، می تواند در تعین شیوهی کاهش وزن کاملاً موثر باشد. اگر علوم ورزشی تعیین‌کننده قوانین اتحادیه جهانی کشتی باشد قانون به‌گونه‌ای تصویب خواهد شد که اجازه ندهد کودک در حال رشد 6 تا 7 کیلو از وزن خود را بکاهد. این مشکل را می‌توان با تصویب قانون به این صورت از بین برد که وزن کشی مسابقات 2 ساعت قبل از برگزاری مسابقه انجام گیرد. کما اینکه قبلاً نیز چند سالی در ایران اجرا شد ولی عملا ناموفق بود.
در رابطه با سوال شما باید بگویم آگاه سازی مربیان و آموزش آنها در این مورد باید انجام گیرد مربیان باید به این باور برسند که کنترل وزن کودکان در حال رشد میتواند آینده سلامتی آنها را تحت الشعاع قرار دهد لذا در کارگاه ها و دوره های آموزشی که برای مربیان و به‌ویژه مربیان درجه یک و درجه دو اجرا می شود باید 50 درصد وقت کلاسها پیرامون بحث کنترل وزن باشد.
شاید مطلع شده باشید که یکی از کشتی گیران نوجوان کشورمان در مسابقات جهانی برای رسیدن به سر وزن در مسابقه مجبور شده است که 11 کیلو وزن کم کند، استدلال مربی این کشتی گیر این بود که در غیر این صورت کشتی گیر انگیزه ی خود را از دست می داد، نظر شما درباره ی این موضوع چیست؟
هیچ منبع علمی معتبر لاتین و ترجمه‌شده، قهرمانی و کسب مدال را بر سلامتی ارجحیت نمیدهد. در سنین رشد سلامتی از موفقیت ورزشی مهم‌تر است این تصمیم از طرف هرکسی بوده است قابل قبول نیست و باید سرزنش شود. این نوجوان ممکن است در آینده با مشکل کلیوی، جسمی و ذهنی مواجه گردد.
به عوارض کاهش وزن اشاره کردید میتوانید این بحث را بازتر کنید؟
اینجانب مقاله ای با عنوان «عوارض کاهش وزن و شیوههای کاهش وزن نوجوانان» نوشته ام که در سایت اتحادیه جهانی کشتی موجود است. بر اساس استناد بر تحقیق رسمی که انجام داده ام و مقاله ای که از آن به زبان فارسی و لاتین مستخرج و چاپ‌شده است. در کشتی شیوه های کاهش وزن به شکل سریع بوده و باعث بروز اختلال می‌شود. شیوههای کاهش وزن سریع در ردهی نوجوانان می تواند عوارضی از قبیل عدم تمرکز، آشفتگی، اختلالات خوردن، ناراحتی های گوارشی، عدم تصمیم گیری بموقع، توهم و سایر مشکلاتی که در مقاله مفصلاً به آنها پرداخته‌شده است را شامل شود.
آیا از لحاظ علمی می‌توان گفت که این موضوع یکی از عوامل دچار شدن کشتیگیران به آسیبهای اجتماعی است؟
100 درصد قابل پیشبینی است. ورزشکاری که با مشکلات جسمی مواجه می شود به‌تبع آن با مشکلات اجتماعی نیز درگیر خواهد بود نمونه هایی در نسل های قدیم موجود است که خودشان بر این موضوع اذعان می کنند. ولی نسل جدید متاسفانه توجه نمی‌کنند. من مقصر را خود کشتی گیر نوجوان نمی بینم زیرا آنها تحت آموزش قرار نمی گیرد. باید به آموزش‌دهنده‌ها آگاهی لازم داده شود. مربیان باید اعتقاد داشته باشند به خاطر مدال کشتی گیر نباید 10 کیلو وزنش را کاهش دهد. آنها باید بدانند که اگر نوجوانی با کاهش 11 کیلویی وزنش مدال آسیایی به دست آورد زندگی اش تباه‌شده و لطمات جبران‌ناپذیری خورده است. مدال قهرمانی و حتی اهتزاز پرچم و عرق ملی نیز بر سلامتی نوجوان در حال رشد ارجحیت ندارد.
*در حالت کلی آیا کاهش وزن باعث توان حداکثری کشتی گیر در زمان مسابقه می شود؟
به هیچ عنوان، بلکه باعث کاهش عملکرد می شود. اولا کسانی که به صورت سریع وزن کم می‌کنند بعداً دچار افزایش وزن سریع نیز می شوند و برگشت وزن این افراد سریع تر از افزایش وزن افراد عادی است. ثانیاً کاهش وزن به شیوهی آب زدایی باعث افت قدرت، افت سرعت، کاهش عملکرد و کاهش تمرکز می‌شود. بیشترین لطمه ای که کشتی گیران در سنین رشد از کاهش وزن می خورند از دست دادن قدرت تصمیم‌گیری است یعنی کشتی گیر بر روی تشک نمی تواند تصمیم مناسب را بگیرد و تمرکز خود را نیز نمیتواند حفظ کند و به صورت ناخودآگاه صحبتهای مربیاش را به‌درستی متوجه نمیشود.
*آیا کاهش وزن در ردهی جوانان ایراد دارد؟
در تمام دنیا در بزرگسالان و جوانان بین 5/2% تا 5/7% داشتن اضافه وزن نسبت به وزن مسابقه را طبیعی می دانند و کشتی گیر می تواند با آن وزن اضافه در اردوها تمرین کند. سپس قبل از مسابقه به شکل کاملاً علمی تدریجی یا کوتاه مدت یا ترکیب این دو روش وزنش را کاهش دهد و به وزن مسابقه ای برسد. برای مثال یک کشتی گیر 55 کیلوگرم می تواند بین 5/2 تا 5/4 کیلوگرم اضافه وزن داشته باشد. حسن رحیمی ملی پوش 57 کیلوگرم کشورمان که تحت نظر بنده می باشد دارای وزن طبیعی 5/61 است که دارای اضافه وزن حدود 8 درصد است و به راحتی برای مسابقات مختلف به وزن مسابقه می‌رسد و یکی از دلایل موفقیتش همین امر است.
توصیه شما برای کشتیگیران جوان و بزرگسالی که با درصد چربی کم(زیر سه درصد) وزن کم می‌کنند چیست؟
کشتی گیران بزرگسال وجوانی که درصد چربی آنها پایین است نباید وزن کم کنند. بهتر است این کشتی گیران در یک وزن بالاتر کشتی بگیرند. حتی اگر مدال را از دست بدهد بهتر از آسیب دیدن است.
افرادی که دارای چربی کم هستند نمیتوانند به شکل تدریجی وزنشان را کاهش دهند لذا راهکار این است: یا اینکه چنین کشتی گیرانی برای آن وزن انتخاب نشوند و در غیر این صورت کار وزن کم کردن به دست یک فرد متخصص سپرده شود تا آسیبه ای ناشی از کاهش وزن کم شود البته در این حالت نیز کاهش وزن بدون آسیب نخواهد بود؛ یعنی با این روش وزن کم کردن برای افراد با درصد کم‌چربی قطعاً آسیب‌زا است و فقط با انجام این کار تحت نظر متخصص می توان از آسیبهای آن کاست.
آیا شیوه های کاهش وزن برای کشتی آزاد و فرنگی تفاوتی باهم دارند؟
با مقایسه هایی که انجام داده ایم شیوه های کاهش وزن در دو گروه نوجوانان نونهالان آزاد و فرنگی تفاوت زیادی باهم ندارند.
سوال من این است که با توجه به اینکه در کشتی آزاد داشتن فاکتورهای سرعت و چابکی بیشتر از کشتی فرنگی موردنیاز است و در کشتی فرنگی فاکتور قدرتی بیشتر موردنیاز است آیا با تغییر شیوه ی کاهش وزن می‌شود به سرعت و چابکی بیشتر و یا قدرت بیشتر دست یافت؟
شیوه های کاهش وزن اگر به شیوهی رایج که در کوتاه مدت انجام می دهند باشد روی عامل سرعت، چابکی، قدرت و توان اثر منفی می گذارند چون این فاکتورها باهم کاهش می یابند و نمی‌توان آنها را از هم جدا کرد. پس روشهای کاهش وزن بستگی به فرنگی یا آزاد تغییر نمی‌کنند. کشتی گیری که به این فاکتورها نیاز دارد لطمه می بیند به‌ویژه بعد از کشتی اول و دوم مشکلات آغاز می شود، همه کشتی گیران باهم سر وزن میرسند ولی کشتی گیری که وزن کم کرده است از کشتی دوم به بعد توانش خیلی کم می‌شود.
برداشت کلی ما از صحبت های شما این است که در رده ی نونهالان به هیچ وجه کاهش وزن را توصیه نمی کنید.
به هیچ عنوان کاهش وزن کوتاه مدت را توصیه نمیکنم اما اگر قوانین اصلاح شود و کادر فنی و به‌ویژه مربیان سازنده ای که زحمت اصلی بر دوش آنهاست در سراسر کشور تحت آموزش، اطلاع رسانی و افزایش دانش قرار گیرند حداقل می توانیم میزان آسیب وارده به ورزشکار را به حداقل ممکن رساند ولی یک‌بخشی از آسیب ها که اجتناب‌ناپذیرند را هرگز نمیشود از بین برد. مگر اینکه فدراسیون جهانی مسابقات جهانی را در سطح نوجوانان حذف کند که نوجوان مجبور نشود که هم مسابقات آسیایی برود و بعدازآن در مسابقات جهانی هم شرکت کند؛ و یا این که طوری برنامه ریزی شود که وزنکشی دو ساعت قبل از شروع مسابقات انجام شود.
اگر وزن به صورت تدریجی کم شود مشکلی پیش میآید؟
به‌هرحال مشکل ایجادشده کمتر می شودولی اگر در طول سال بیش از یک یا دو بار کاهش وزن انجام گیرد قطعا باعث بروز مشکل می‌شود؛ زیرا وزن کم کردن الگوی طبیعی و ریتم عادی بدن را به هم میریزد واین کاهشها اگر تکرار داشته باشد حتماً عوارضی خواهد داشت و فرد در سنین بالاتر با مشکلات متعددی روبرو می‌شود یکی از این عوارض کاهش عمر است، البته هنگامی که زندگی در اثر عوارض جسمی و ذهنی کیفیت نداشته باشد طول عمر هم ارزشی ندارد. این ورزشکاران در سنین بالاتر مشکلات رفتاری دارند عصبی هستند همیشه سردرد دارند ناراحتی کلیه و معده دارند یا دچار اختلالاتی مانند کم اشتهایی یا پر اشتهایی هستند.
مسئله ی دیگری که بین کشتی گیران رواج دارد مسئله قلیان است نظر شما در درباره مصرف قلیان چیست؟
مثل همه ورزش ها این قضیه برای کشتیگیران هم 100 درصد رد می‌شود. برای هر شخصی اعم از ورزشکار یا غیر ورزشکار مضر است. هر پک قلیان معادل چندین نخ سیگار مواد مضر دارد. قلیان ظرفیت تنفسی را پایین میآورد حجم شش را کم می‌کند بهره ی تنفسی را به حداقل می رساند. کسی که قلیان مصرف می‌کند قطعاً نخواهد توانست از ریکاوری مناسبی بهره مند گردد. شاید افرادی باشند که ادعا کنند که هم قلیان می کشند هم در ورزش موفق هستند ولی عمر قهرمانی این افراد کوتاه خواهد بود و روند قهرمانیشان نمیتواند تداوم داشته باشد. یک فرد بدون سبک زندگی سالم نمی تواند سال ها موفقیت را تجربه کند. به نظر من اکنون آنچه بیش از شیوه تمرین قهرمانیها بخصوص قهرمانی در المپیک را تضمین می‌کند سبک زندگی ورزشکار است. غذا و تمرین ورزشکاران ما از هیچ جای جهان کمتر نیست و مسائل و مشکلات خارج از تمرینات ورزشکاران ما باعث کم شدن تعداد مدالهای المپیک ما می‌شود. خود من در المپیک پکن سر میز غذا از مایکل فلپس قهرمان شنای المپیک شنیدم که میگفت حسرت خوردن یک پیتزا را دارد یا این که 15، 20 سال است ساعت 10:30 شب را ندیده است. آیا ورزشکاران ما، کشتی گیران ما می توانند چنین سبک زندگی را داشته باشند؟
این سبک و الگوی زندگی است که مدالهای المپیک ما را تعیین می‌کند قهرمانان ما باید قدر خودشان را بدانند. بعد از المپیک لندن قهرمانان طلایی ما دو سال مسابقه ندادند به اذعان خودشان نفری 8 تا 10 کیلو اضافه وزن داشتند آمدند و از صفر شروع کردند، سختی کشیدند این سختیها به بدن آسیب میرساند و بدن را آزار میدهد.
در تاریخ کشتی کشورمان شاهد بوده ایم که کشتی گیران سنگینوزن ما(وزن آخر) نسبت به سایر کشتی گیران ما عملکرد ضعیف‌تری داشته اند؛ مثلا در تاریخ کشتی کشورمان یک مدال طلای جهانی را در سنگین وزن کسب کرده ایم. آیا تفاوتی ژنتیکی میان سنگین وزن‌های ما و کشتی گیران مطرح سنگین وزن کشورهای روسیه و ترکیه وجود دارد؟
من وارد بحث فنی نمیشوم ولی این ایده را قبول ندارم. این موضوع به خواست و اراده و نحوهی تمرین خود ورزشکار برمیگردد. سنگین وزن های ما ترکیب بدنی مناسب ندارند و این باور القاشده است که سنگین وزن باید درصد چربی بالا داشته باشد اما ما می توانیم یک کشتی گیر سنگینوزن با درصد چربی مطلوب، با چابکی مناسب و سرعت بهتر داشته باشیم.
طبیعتاً درصد چربی بالا کاهش سرعت، افت عملکرد و کاهش عکس العمل را ایجاد می کند و اگر فرد اراده کند و بخواهد تحت نظر متخصص کار کند میتواند ترکیب بدنی مطلوبی داشته باشد. من مطمئن هستم که این استعداد بالقوه در وجود ما هست و این استعداد بیش از بسیاری از نژادهای دیگر در نزد ما وجود دارد فقط کافی است که بخواهیم و با تقویت تودهی عضلات به‌جای تودهی چربی و در کنارش داشتن درصد چربی مناسب ترکیب بدنی مناسبی را داشته باشیم. ولی ورزشکاران ما توده چربی را افزایش می دهند که باعث پایین آمدن چالاکی و عکس العمل و سرعت آنها می‌شود.
ممنون از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید.
خواهش می‌کنم. امیدوارم گفته‌های بنده مورد استفاده اهالی کشتی به خصوص کشتی گیران و مربیان قرار بگیرد
منبع:
http://www.wrestlingnews.ir/sport/nutrition-and-exercise
پایگاه خبری تحلیلی کشتی ایران وجهان